Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite Bozukluğu ve Beslenme Tedavisi

Okul çağı çocuklarının %3 – %5’inde görülen Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dikkati toparlamakta ve uzun süre sürdürmekte güçlük, yaşına uygun olmayan davranışsal ve bilişsel dürtüsellik durumunu denetlemeye yönelik yetersizlik ve aşırı hareketlilik ile tanımlanan nörogelişimsel bir bozukluktur.

Bir çocuğa dikkat eksikliği hiperakvite bozukluğu tanısı konulabilmesi için belirtilerin okul çağı öncesinde de var olması, bulunulan ortama göre değişmeyip çocuğun girdiği her ortamda dikkat ve odaklanma yetersizliği ile hiperaktivitenin olması gerekmektedir. Zira çocukların birçoğunda hareketlilik normal olmakla birlikte ihmal edilmiş, sosyal izolasyona maruz kalmış çocukların stres nedeniyle dönem dönem aşırı hareketlilik ve odaklanma problemleri yaşamaları normal olabilmektedir. Bu nedenle ayırıcı tanı için süreklilik göstermesi ve okul başarısı gibi düzenli öğrenim için gerekli olan dikkat süresinin ve konsantrasyonun sağlanamaması ve çocuğun genel durumunu olumsuz yönde etkilemesi gerekmektedir.

Nedenleri

• Düşük sosyo-ekonomik düzey ve buna bağlı sosyal izolasyon
• Model alma
• Psikolojik veya fiziksel travmalar
• Santral sinir sistemi enfeksiyonları
• Ağır metal zehirlenmeleri
• Annenin gebelik sırasında gıda katkı maddelerini, alkol ve sigara tüketmesi
• Genetik nedenler
• Beyin hasarı
• Annenin gebelik esnasında strese maruz kalması vb.

Tedavi

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ilaç tedavisi ve davranışçı terapi ile kontrol altına alına bilmekle beraber beslenme tedavisi ile desteklenir ve uyarıcılar engellenirse çok daha iyi sonuçlar alınmaktadır.

Beslenme Tedavisi Çeşitleri
Feingold Diyeti ile Salisilat-Fenol Eliminasyonu

Organik bir bileşik olan ve salisilatlarda doğal olarak bulunan fenol petrol türevinden üretilmekte ve gıdalarda renklendirici, koruyucu olarak kullanılmaktadır. Gıdalarda kullanılan bu renklendirici ve koruyucuların ise çocuklarda hiperaktiviteye neden olduğu yapılan çok sayıda çalışmayla ortaya konulmuştur. Bu nedenle çocuklara hazır hiçbir gıda maddesi tükettirilmemeli, eğer tükettirilecekse gıdaların etiketleri okunarak BHA, BHT, TBHQ ve tatlandırıcı içermemelerine dikkat edilmelidir. Ayrıca yaygın reaktif salisilat içeren besinlerin de kısıtlanması önerilmektedir.

Bu besinlerden bazıları: Badem, elma, kayısı, çilek, salatalık, köri vb. baharatlar, üzüm, kuru üzüm, portakal, bal, şeftali, biber ve domates gibi besinlerdir. Besinlerin salisilat içeriği ise yetişme koşullarına bağlı olarak değişmektedir.

Salisat değeri düşük, beslenme programında tercih edile bilinecek meyve ve sebzeler ise;

• Meyveler: Muz,  Armut, Sarı Elma, Nar, İncir, Limon, papaya bitkisi
• Sebzeler: Kırmızı – Yeşil mercimek, marul, karnabahar, havuç, balkabağı, lahana, nohut, bezelye ve patates
• Kuru Yemişler: Fındık, Ceviz, Fıstık Ezmesi, Kabak Çekirdeği, Kaju Fıstığı, Susam

Candida Vücut Ekoloji Diyeti

Maya benzeri bir mantar olan candida, özellikle bağışıklık sistemi yeterince aktif olmayan çocuklarda Candida albicans’ın aşırı artışı; dikkat dağınıklığı, saldırganlık ve hiperaktif davranışlar ile ilişkilendirilmektedir. Bu nedenle probiyotik etki sağlayan diyet takviyeleri ve eğer candida varsa büyümesini engellemek, şekeri düşük diyet tedavisi koruyucu olarak uygulanmaktadır.

Şekeri düşük diyet tedavisinin uygulanmasını bir diğer nedeni ise;

Karbonhidratların kontrolsüz ve fazla tüketiminin özelliklede yüksek glisemik indekse sahip karbonhidratların tüketiminin ani şeker düşmelerine neden olması, dikkatin sürekliliğini azaltmasıdır. Bu nedenle tüketilen karbonhidratların tam tahıllı veya kepekli olanlarından seçilmeli ve daha çok akşam yemeğinde tercih edilmelidir.

Mineral Desteği

Nörotransmitterlerin kofaktörü olmaları nedeniyle demir ve çinko minerallerinin oranlarının düşüklüğü öğrenme ve odaklanma problemlerine neden olmakta ve dikkat süresini azaltması nedeniyle beslenme programında yer verilmeli ve gerekli olduğu sürece besin takviyeleri yapılmalıdır. Beslenme programına eklenile bilinecek demir ve çinko açısından zengin besinlere bakacak olursak

Demir içeren besinler: Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balıketi, yumurta, kuru baklagiller,  pekmez, üzüm, yeşil yapraklı sebzelerden pazı, fındık ve susam.

Çinko içeren besinler: Kuzu eti, dana eti, kabak çekirdeği, sarımsak,  karaciğer,  bezelye, yumurta sarısı, fasulye ve barbunya.

Omega 3 ve çinko bakımından zengin besinler: Somon, dil balığı, ton balığı ve sardalye gibi yağlı balıkların yanında yine omega 3 açısından zengin ceviz, semizotu, keten tohumu beslenme listesine sıklıkla dahil edilmesi gerekmektedir.

Bir Diğer Önemli Konu: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun nörobiyolojisi

Dopamin ve nöradrenalinin dikkat ve odaklanma gibi bilişsel işlevler üzerindeki olumlu etkilerinden dolayı, minimal beyin hasarı olan çocuklarda serotonin, nöradrenalin ve dopamin metabozlizmasındaki bozukluk sonucu dikkat eksikliği görülebilmekte beslenme ile dopamin hormonu üretimi desteklenmelidir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Genel Öneriler;

• Özellikle okul saatlerinde dikkat dağınıklığının önlenmesi için sabah kahvaltısında şekerli sütler, meyve suları, kahvaltılık kremalar, fındık ezmesi gibi çocuğun hareketliliğini artıracak aynı zamanda glisemik indeksi yüksek gıdalar yerine, yumurta ve peynir gibi protein içeriği yüksek besinlerin tüketilmesi gerekmektedir.
• Gün içerisinde et, balık ve tavuk ürünlerinin bir veya birkaçı mutlaka beslenme listesine eklenmelidir.
• Yüksek oranda hem yağ hem de karbonhidrat içeren poğaça, börek gibi yiyeceklerin sınırlı tüketilmesine özen gösterilmelidir.
• Basit şeker içeren her türlü besinden (beyaz şeker, şekerlemeler), asitli içecekler ve şeker oranı yüksek hazır meyve sularından, boyalı besinler ve boya ilave edilmiş süt-süt ürünlerinden, cips gibi yüksek yağ oranı içeren abur cuburlardan, hazır besin olan konservelerden, içeriği bilinmeyen hazır çorba ve baharat karışımlarından, sucuk, salam, sosis gibi şarküteri ürünlerinden, hazır puding ve keklerden kaçınılmalıdır.
• Hafızanın kuvvetlenmesinde ve dikkat süresinin artmasında yardımcı olan kuruyemişler mutlaka beslenme ritüelinde olmalıdır. Fındık, ceviz, kaju gibi yağlı tohumların tüketilmesi öğrenilen bilgilerin uzun süreli hafızaya yerleştirilmesinde etkilidir.
• Margarin, ayçiçek yağı ve kanola yağı tüketilmemeli; Tereyağı ve zeytinyağı kullanımı tercih edilmelidir.
• Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda destek tedavi olarak beslenme tedavisine önem verilmeli ve bir beslenme uzmanına danışarak çocuğun büyüme ve gelişimi için gerekli olan beslenme programı oluşturulmalıdır.